بازار داراییهای دیجیتال طی پنج سال اخیر، بهویژه پس از تأیید اولین ETFهای اسپات بیتکوین در ایالات متحده، وارد مرحلهای تازه از بلوغ نهادی شده است. ETF رمزارز ۲۰۲۵ اکنون به یکی از کلیدواژههای اصلی صنعت مالی و فناوری بدل شده؛ چراکه نشاندهندهی همگرایی بیسابقه میان مقررات سنتی بازار سرمایه و نوآوریهای بلاکچین است. هدف این مقاله مرور نقشه جهانی ETFها در سال ۲۰۲۵، بررسی مناطق پیشرو، کشورهایی که در صف انتظار قرار دارند، و پیامدهای عملیاتی برای نهادهای مالی است. در نهایت، مسیر احتمالی ایران برای ورود به این حوزه نیز ترسیم خواهد شد.
رهبران فعلی: ایالات متحده، کانادا، هنگکنگ، استرالیا و برزیل
ایالات متحده
ایالات متحده نقطهی عطف بازار جهانی ETF رمزارز ۲۰۲۵ محسوب میشود. پس از سالها رد درخواستها، کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) در ژانویه ۲۰۲۴ مجوز نخستین ETF اسپات بیتکوین را صادر کرد. تأیید محصولات بزرگی مانند iShares Bitcoin Trust (IBIT) از بلکراک و Fidelity Wise Origin Bitcoin Fund باعث شد جریان عظیم سرمایه نهادی به این بخش وارد شود. بر اساس دادههای SEC، تنها در شش ماه نخست پس از راهاندازی، بیش از ۶۰ میلیارد دلار سرمایهگذاری خالص وارد این صندوقها شد.
ویژگی مهم ETFهای آمریکا آن است که بر مبنای شاخصهای شفاف (مانند CME CF Bitcoin Reference Rate New York Variant – BRRNY) اداره میشوند. وجود بازارگردانان فعال (Authorized Participants) و سیستم iNAV باعث شده تفاوت قیمت بازار با NAV در حداقل سطح باقی بماند. این موضوع، الگویی برای سایر کشورها فراهم کرد.
کانادا
کانادا از سال ۲۰۲۱ با راهاندازی Purpose Bitcoin ETF اولین کشور جهان بود که ETF اسپات رمزارز ارائه کرد. اکنون در ۲۰۲۵ بازار کانادا چندین محصول متنوع BTC و ETH دارد و Purpose Investments نیز در اوایل همین سال، «Core Bitcoin و Ether ETF» را معرفی کرده است. مزیت کانادا پیشگامی و دسترسی آسان سرمایهگذاران خرد است. بااینحال، به دلیل کوچکی بازار سرمایه نسبت به آمریکا، حجم معاملات آن کمتر از همسایه جنوبی باقی مانده است.
هنگکنگ
هنگکنگ در آوریل ۲۰۲۴ اولین ETF اسپات بیتکوین و اتریوم در آسیا را راهاندازی کرد. این اقدام بخشی از استراتژی دولت منطقه برای تبدیل شدن به «هاب داراییهای مجازی» بود. شرکتهایی مانند Harvest Fund Management صندوقهای خود را در بورس هنگکنگ (HKEX) عرضه کردند و در سال ۲۰۲۵ شاهد گسترش محصولات جدید هستیم.
ویژگی هنگکنگ آن است که به سرمایهگذاران منطقهای، از چین گرفته تا سنگاپور، مسیر قانونی و نظارتشده برای دسترسی به ETF رمزارز ۲۰۲۵ فراهم میکند.
استرالیا
در ژوئن ۲۰۲۴ نخستین ETF بیتکوین در بورس اصلی استرالیا (ASX) آغاز به کار کرد. هرچند پیشتر Cboe Australia محصولات مشابهی داشت، اما ورود ASX نقطه عطف بود. این صندوقها همچنان در حال رشد هستند و انتظار میرود با افزایش مشارکت صندوقهای بازنشستگی، عمق بیشتری پیدا کنند.
برزیل
برزیل از ۲۰۲۱ با QBTC11 (صندوق بیتکوین QR Asset) پیشتاز آمریکای لاتین شد. اکنون در ۲۰۲۵ محصولات ترکیبی مانند Bitcoin + Gold Hybrid ETF نیز در بورس B3 عرضه شده است. این مدلهای نوآورانه نشان میدهد بازارهای نوظهور میتوانند با ابتکار محصولی، فراتر از صرفاً تقلید از آمریکا حرکت کنند.
اروپا: چرا بیشتر محصولات «ETP» هستند نه ETF؟
اروپا وضعیت متفاوتی دارد. به دلیل چارچوب UCITS، که استاندارد غالب برای صندوقهای سرمایهگذاری قابل معامله در اتحادیه اروپاست، امکان ایجاد ETF اسپات بیتکوین به معنای دقیق آن وجود ندارد. UCITS اجازه نمیدهد یک صندوق بیش از ۱۰٪ سرمایه خود را در یک دارایی منفرد پرریسک قرار دهد، و بیتکوین یا اتریوم بهعنوان «کالا» یا «دارایی غیرسنتی» محدودیتهای جدی دارند.
به همین دلیل، آنچه در آلمان، سوئیس یا سوئد مشاهده میکنیم عمدتاً ETP یا ETN است (مانند محصولات 21Shares یا WisdomTree). این ابزارها به لحاظ فنی اوراق قرضه ساختاریافتهاند و نه صندوقهای سرمایهگذاری کلاسیک. برای سرمایهگذاران نهادی اروپایی، این تفاوت اهمیت دارد؛ زیرا چارچوب نظارتی و معافیتهای مالیاتی ETF را ندارند.
گزارش ESMA در ۲۰۲۵ نشان میدهد احتمال بازنگری UCITS در آینده وجود دارد، اما در حال حاضر اروپا نسبت به آمریکا یا آسیا در عقبماندگی قرار دارد.
خاورمیانه و بریتانیا: cETNهای حرفهای و تحولات منطقه
بریتانیا
سازمان FCA در ۲۰۲۴ ممنوعیت پیشین خود را لغو کرد و به سرمایهگذاران حرفهای اجازه داد در cETNهای کریپتو معامله کنند. در نتیجه، در بورس لندن (LSE) اکنون چندین ETN بیتکوین و اتریوم معامله میشود. بااینحال، این دسترسی هنوز محدود به سرمایهگذاران خرد نشده است.
خاورمیانه
در امارات، صندوقهایی نظیر 3iQ Bitcoin Fund ابتدا در نزدک دبی فهرست شدند، اما در ۲۰۲۵ برخی به دلایل استراتژیک از بازار خارج شدند. این نشان میدهد چارچوب مقرراتی منطقه هنوز در حال تکامل است. بااینحال، مشارکت سرمایهگذاران بزرگ مانند صندوقهای ثروت ملی ابوظبی در ETFهای آمریکا (مثلاً خرید صدها میلیون دلار سهم از IBIT بلکراک) نشاندهنده علاقه و نفوذ منطقه است.
آسیا در صف انتظار: تایلند، کرهجنوبی، ژاپن و سنگاپور
تایلند
تایلند در ۲۰۲۵ بررسی جدی راهاندازی ETF محلی بیتکوین را آغاز کرده است. در ابتدا صندوقهای سرمایهگذاری اجازه یافتهاند در ETFهای اسپات آمریکا سرمایهگذاری کنند، اما اکنون بحث راهاندازی محصولات داخلی جدیتر شده است. محدودیت اصلی، هماهنگی با بانک مرکزی و کمیسیون اوراق بهادار این کشور است.
کرهجنوبی
کمیسیون خدمات مالی (FSC) کرهجنوبی نقشهراهی برای راهاندازی ETF اسپات تا نیمه دوم ۲۰۲۵ منتشر کرده است. فشار بالای تقاضای سرمایهگذاران خرد و تجربهی قوی کشور در بازار مشتقه رمزارزی باعث میشود کره یکی از کاندیداهای جدی برای ورود به جمع رهبران باشد.
ژاپن
ژاپن در سال ۲۰۲۵ بازنگری مهمی در طبقهبندی داراییهای دیجیتال و قوانین مالیاتی پیشنهاد داده است. این تغییر میتواند مسیر را برای ETFهای رمزارزی باز کند. تا پیش از این، پیچیدگیهای مالیاتی مانع بزرگی محسوب میشد. اگر اصلاحات تصویب شود، ژاپن با توجه به حجم بزرگ بازار مالی خود، تأثیر جهانی خواهد داشت.
سنگاپور
سنگاپور همچنان رویکرد محتاطانهای دارد. در ژانویه ۲۰۲۵، بانک مرکزی این کشور (MAS) تأکید کرد که فعلاً مجوزی برای ETF رمزارز صادر نخواهد شد. رویکرد این کشور بر حمایت از نوآوری در توکنسازی داراییهای واقعی (RWA) متمرکز است. درنتیجه، سرمایهگذاران محلی برای دسترسی به ETF رمزارز ۲۰۲۵ به هنگکنگ یا آمریکا رجوع میکنند.
پیامدهای عملیاتی برای نهادها
با گسترش ETF رمزارز ۲۰۲۵، نهادهای مالی و بانکها باید به چند بُعد عملیاتی توجه کنند:
- کاستودی: انتخاب متولی امن (Coinbase Custody، Gemini Trust، BitGo و غیره) حیاتی است. امنیت کلید خصوصی و بیمه داراییها معیار اصلی سرمایهگذاران نهادی است.
- شاخص مرجع: استفاده از شاخصهایی مانند CME CF BRRNY یا FTSE Crypto Index تضمین شفافیت قیمتگذاری است.
- iNAV و همگرایی قیمت/NAV: در ETF رمزارز ۲۰۲۵ تنها در صورتی جذاب خواهد بود که شکاف قیمتی با بازار نقدی حداقلی باشد. این امر نیازمند بازارگردانان قوی و نقدینگی کافی است.
- بازارساز / AP: حضور بانکهای سرمایهگذاری و شرکتهای نقدینگیساز (مانند Jane Street یا Virtu) تضمینکننده کارآمدی معاملات است.
نقش تصمیمات آمریکا در گسترش جهانی در ETF رمزارز ۲۰۲۵
بدون شک، تصمیم SEC آمریکا در ۲۰۲۴ برای تأیید ETF اسپات بیتکوین موجی جهانی به راه انداخت. بسیاری از کشورها با استناد به همان مدلهای نظارتی، مسیر خود را تنظیم کردند. در نتیجه، ETF رمزارز ۲۰۲۵ عملاً به یک «استاندارد بینالمللی» تبدیل شده است. سرمایهگذاران از ابوظبی تا سائوپائولو، بهطور مستقیم یا غیرمستقیم، در این بازارها مشارکت دارند.
نقشه راه برای ایران
ایران هنوز هیچ چارچوب رسمی برای ETF رمزارز ندارد. بااینحال، رشد سریع این ابزار در سطح جهان نشان میدهد که تأخیر در ورود میتواند فرصتهای مهمی را از دسترس خارج کند. نقشه راه احتمالی ایران میتواند شامل مراحل زیر باشد:
- چارچوب مقرراتی شفاف: تعریف قانونی رمزارزها بهعنوان دارایی مالی و نه صرفاً ابزار مبادله.
- نهاد ناظر مشخص: تعیین اینکه سازمان بورس یا بانک مرکزی مسئول صدور مجوز ETF رمزارز ۲۰۲۵ خواهد بود.
- زیرساخت کاستودی داخلی: ایجاد متولیان امن با استاندارد جهانی، همراه با بیمهنامه داراییها.
- همکاری بینالمللی: استفاده از شاخصها و استانداردهای قیمتگذاری معتبر جهانی (مثلاً CME CF).
- مدل ترکیبی: آغاز با ETFهای ترکیبی (مثلاً طلا + بیتکوین) برای کاهش ریسک و آشنایی سرمایهگذاران.
با اجرای چنین نقشهای، ایران میتواند همگام با تحولات جهانی حرکت کند و فرصت حضور در اکوسیستم ETF رمزارز ۲۰۲۵ را از دست ندهد.
جمعبندی
در سال ۲۰۲۵، نقشه جهانی ETFهای رمزارز متنوعتر از همیشه است. آمریکا، کانادا، هنگکنگ، استرالیا و برزیل رهبران فعلی هستند؛ اروپا به دلیل محدودیتهای UCITS عقب مانده؛ بریتانیا و خاورمیانه در حال تجربه مسیرهای خاص خودند؛ و کشورهای آسیایی مانند تایلند، کرهجنوبی و ژاپن در آستانه پیوستناند.
برای نهادهای مالی، ورود به بازار ETF رمزارز ۲۰۲۵ نه تنها به معنی دسترسی به یک ابزار سرمایهگذاری جدید است، بلکه نیازمند چکلیستی دقیق از زیرساختهای عملیاتی و انطباقی است. در همین زمینه، مطالعهی فرصتها و چشمانداز ETFهای آلتکوین نیز میتواند دید عمیقتری از مسیر توسعه این بازار به دست دهد. در نهایت، ایران نیز اگر بخواهد از قافله عقب نماند، باید چارچوبی مدرن و هماهنگ با استانداردهای جهانی طراحی کند.
