راهاندازی ETF بیتکوین در سالهای اخیر یکی از نقاط عطف بزرگ برای پذیرش داراییهای دیجیتال در بازارهای سنتی بود. اما نقطه عطف جدید، ورود ETF اتریوم به صحنه بازار مالی آمریکا است؛ محصولی که میتواند دومین ارز دیجیتال بزرگ دنیا را بهطور مستقیم در سبد سرمایهگذاران نهادی جای دهد. اتریوم برخلاف بیتکوین تنها یک «ذخیره ارزش» نیست، بلکه زیرساختی برای قراردادهای هوشمند، دیفای (DeFi)، توکنهای غیرقابل معاوضه (NFTها) و اکوسیستم گسترده Web3 است. به همین دلیل، ETF اتریوم نه تنها یک ابزار سرمایهگذاری است، بلکه پلی میان دنیای مالی سنتی و دنیای نوظهور بلاکچین محسوب میشود.
وضعیت فعلی ETF اتریوم
در ماه می ۲۰۲۴، کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده (SEC) با درخواست چندین بورس بزرگ شامل Nasdaq، CBOE و NYSE برای فهرستکردن ETF اتریوم موافقت کرد. این اقدام پس از سالها بحث و بررسی، یک تغییر اساسی در نگاه قانونگذاران به داراییهای دیجیتال بود. در ژوئیه همان سال، نخستین ETF اتریوم در بازار آمریکا آغاز به کار کرد و تنها در روز نخست، بیش از یک میلیارد دلار حجم معاملات را به ثبت رساند.
شرکتهای بزرگی مانند BlackRock (iShares)، Fidelity، Grayscale، VanEck، 21Shares و Invesco/Galaxy بلافاصله وارد رقابت شدند و هرکدام تلاش کردند محصول خود را با ساختاری متمایز و کارمزد رقابتی عرضه کنند. با این حال، عملکرد اولیه ETFهای اتریوم در مقایسه با ETF بیتکوین محتاطانهتر بود. بیتکوین به دلیل جایگاه «طلای دیجیتال» درک سادهتری برای سرمایهگذاران نهادی دارد، در حالی که اتریوم با پیچیدگیهای فنی و اقتصادی بیشتری همراه است.
از منظر ساختاری، اغلب ETFهای اتریوم مبتنی بر «اسپات» (Spot) طراحی شدهاند، یعنی مستقیماً از قیمت بازار لحظهای اتریوم تبعیت میکنند. اما آنچه این ابزارها را از ETF بیتکوین متمایز میکند، ممنوعیت استیکینگ در چارچوب فعلی است که در ادامه بهتفصیل بررسی خواهد شد.
چه چیز ETF اتریوم را از بیتکوین متمایز میکند؟
اگرچه بیتکوین و اتریوم هر دو در قالب ETF به بازار سنتی معرفی شدهاند، اما تفاوتهای ساختاری مهمی میان آنها وجود دارد:
- استیکینگ و بازدهی شبکه
بیتکوین مبتنی بر الگوریتم اثبات کار (PoW) است و تنها نقش ذخیره ارزش را ایفا میکند. اما اتریوم با مهاجرت به اثبات سهام (PoS)، امکان استیکینگ و کسب پاداش را فراهم کرده است. در نتیجه، نگهداری مستقیم ETH در بلاکچین میتواند بازدهی سالانه ایجاد کند. با این حال، ETF اتریوم فعلاً اجازه استیکینگ ندارد و این مسئله بخشی از جذابیت آن را برای سرمایهگذاران نهادی کاهش میدهد. - دادههای آنچین و پیچیدگیها
اتریوم بستر اصلی برای قراردادهای هوشمند و دیفای است و دادههای آنچین آن بسیار متنوعتر از بیتکوین است. این امر موجب میشود که ارزشگذاری، مدیریت ریسک و حتی محاسبه NAV در ETF اتریوم دشوارتر باشد. - ریسکهای فنی و عملیاتی
شبکه اتریوم با چالشهایی مانند ازدحام تراکنشها، افزایش هزینه گس، یا آسیبپذیری قراردادهای هوشمند روبهروست. هرگونه مشکل در این بخشها میتواند بهطور غیرمستقیم بر قیمت ETF اثر بگذارد، در حالی که بیتکوین ساختار سادهتری دارد. - هزینه و کارمزد مدیریت
برخی ETFهای اتریوم کارمزدهای بالاتری نسبت به بیتکوین دارند، چرا که مدیریت داراییهای اتریومی مستلزم زیرساخت پیچیدهتر و مراقبت بیشتر از ریسکهای فنی است.
در مجموع، ETF اتریوم بهعنوان ابزاری که باید پیچیدگیهای یک اکوسیستم پویا را بازتاب دهد، به مراتب چالشبرانگیزتر از ETF بیتکوین است. همین تفاوتهاست که باعث میشود سرمایهگذاران نهادی نگاه محتاطتری به آن داشته باشند، هرچند پتانسیل رشد بلندمدت آن به دلیل نقش محوری اتریوم در Web3 همچنان بسیار زیاد است.
استیکینگ در ETF اتریوم
یکی از اصلیترین نقاط بحث در مورد ETF اتریوم، مسئله استیکینگ است. همانطور که میدانیم، شبکه اتریوم پس از مهاجرت به الگوریتم اثبات سهام (PoS) امکان استیکینگ را برای کاربران فراهم کرده است. به بیان ساده، هرکسی که ETH در اختیار دارد میتواند آن را قفل کرده و در ازای مشارکت در امنیت شبکه، پاداش دریافت کند. این قابلیت یکی از جذابترین ویژگیهای اتریوم نسبت به بیتکوین محسوب میشود.
با این حال، در چارچوب قانونی فعلی، ETF اتریوم اجازه استیکینگ ندارد. علت این محدودیت را میتوان در سه محور اصلی خلاصه کرد:
-
ابهام حقوقی: نهادهای نظارتی در آمریکا نگراناند که استیکینگ در یک ETF به معنای ایجاد یک «شرکت سرمایهگذاری» جدید تعبیر شود و مشمول مقرراتی بسیار پیچیدهتر گردد.
-
ریسک فنی: اگر یکی از اعتبارسنجها دچار خطا شود یا شبکه مشکل پیدا کند، امکان دارد بخشی از دارایی استیکشده جریمه شود (slashing). چنین ریسکی برای صندوقهای تحت نظارت قابلقبول نیست.
-
مشکل در تقسیم پاداشها: سازوکار انتقال پاداش استیکینگ به سهامداران ETF هنوز از منظر فنی و حقوقی روشن نیست.
این ممنوعیت باعث شده ETF اتریوم از منظر بازدهی بالقوه عقبتر از نگهداری مستقیم ETH یا ابزارهای استیکینگ غیرمتمرکز باشد. برای بسیاری از نهادها، این موضوع به معنای چشمپوشی از یک منبع درآمدی پایدار است. برخی تحلیلگران بر این باورند که در آینده، شاید با تدوین قوانین جدید یا طراحی مدلهای ترکیبی، امکان استیکینگ در ETFها فراهم شود. تا آن زمان، ممنوعیت استیکینگ همچنان یکی از مهمترین عوامل محدودکننده جذابیت نهادی باقی خواهد ماند.
جریان سرمایه و AUM
موفقیت هر ETF در نهایت به میزان دارایی تحت مدیریت (AUM) و جریانهای ورودی و خروجی سرمایه بستگی دارد. در مورد ETF اتریوم، آمارهای اولیه تصویر جالبی ارائه میدهند:
-
در روز نخست راهاندازی، بیش از ۱٫۰۷ میلیارد دلار سرمایه وارد این محصولات شد. این رقم در نوع خود قابلتوجه است، اما اگر آن را با ETF بیتکوین مقایسه کنیم (که بیش از ۴ میلیارد دلار در روز اول جذب کرد)، متوجه میشویم که عطش سرمایهگذاران برای اتریوم هنوز به آن شدت نیست.
-
با گذشت چند هفته، جریان ورودی به ETFهای اتریوم بهصورت تدریجی ادامه یافت، اما سرعت آن کمتر از بیتکوین بود. تحلیلگران دلیل این روند را در پیچیدگی فنی اتریوم و عدم آشنایی کامل مدیران سنتی با کاربردهای دیفای و Web3 میدانند.
-
از منظر نقدشوندگی، افزایش AUM باعث عمقبخشی به بازار میشود و اسپردهای خرید و فروش را کاهش میدهد. اگر ETF اتریوم بتواند جریان سرمایه پایدار جذب کند، این امر به ثبات قیمت و کاهش نوسانها نیز کمک خواهد کرد.
با این حال، اگر جریان سرمایه محدود بماند، نقدشوندگی ETF کاهش یافته و این میتواند جذابیت آن را برای سرمایهگذاران نهادی کم کند. رقابت با ابزارهای جایگزین مثل توکنهای استیکینگ مایع (Lido، stETH و غیره) هم چالشی دیگر است.
اثرات سیستمی: DeFi، لایههای دوم و مشروعیت Web3 نزد نهادهای مالی
راهاندازی ETF اتریوم پیامدهایی فراتر از بازار سنتی دارد و میتواند بر کل اکوسیستم بلاکچینی تأثیر بگذارد:
-
ورود سرمایه نهادی به DeFi
با رشد نقدینگی در بازار اتریوم، بخشی از این سرمایه میتواند به پروژههای دیفای راه پیدا کند. سرمایه نهادی در بلندمدت میتواند به تقویت زیرساختهای وامدهی، صرافیهای غیرمتمرکز و استخرهای نقدینگی کمک کند. -
مشروعیت Web3 نزد نهادها
پذیرش یک ETF تحت نظارت SEC باعث میشود که بسیاری از مؤسسات مالی سنتی نگاه جدیتری به Web3 داشته باشند. وجود ETF اتریوم بهعنوان محصولی رسمی، به معنای تأیید ضمنی اکوسیستم قراردادهای هوشمند از سوی رگولاتورهاست. -
تأثیر بر لایههای دوم (L2s)
اگر جریان تراکنشها در شبکه اتریوم افزایش یابد، نیاز به مقیاسپذیری شدیدتر میشود. این موضوع باعث رشد پروژههای لایه دوم مثل Optimism، Arbitrum و zkSync خواهد شد. در نتیجه، ETF اتریوم میتواند غیرمستقیم موتور محرکی برای نوآوریهای مقیاسپذیری باشد. -
همگرایی بازار سنتی و بلاکچین
در آینده ممکن است ابزارهایی طراحی شوند که ترکیبی از ETF و امکانات Web3 (مثل رأیدهی در DAO یا مشارکت در استیکینگ) را فراهم کنند. این همگرایی، دنیای مالی سنتی و بلاکچین را بیش از پیش به هم نزدیک خواهد کرد.
ریسکها و چالشهای رگولاتوری فرامرزی
هرچند ETF اتریوم فرصتهای بزرگی ایجاد کرده است، اما نباید از ریسکهای رگولاتوری غافل شد:
-
اختلاف قوانین در مناطق مختلف: آنچه در آمریکا پذیرفته شده، الزاماً در اروپا یا آسیا مورد قبول نیست. مثلاً اتحادیه اروپا با مقررات MiCA چارچوب متفاوتی برای داراییهای دیجیتال دارد.
-
ابهام در تعریف حقوقی اتریوم: برخی کشورها اتریوم را بهعنوان یک کالا میبینند، برخی دیگر آن را اوراق بهادار میدانند. این تفسیرهای متفاوت میتواند مانع توسعه ETFهای جهانی شود.
-
محدودیتهای مالیاتی: مالیات بر سود سرمایه یا بر تراکنشهای رمزارزی میتواند بر جذابیت ETF تأثیر بگذارد.
-
ریسک ژئوپلیتیکی: تحریمها یا محدودیتهای ناشی از سیاست خارجی نیز میتواند جریان سرمایه به ETFهای رمزارزی را دچار اختلال کند.
برای نهادهای بینالمللی، مدیریت این ریسکها اهمیت زیادی دارد و احتمالاً به راهکارهای چندلایه در حوزه انطباق نیاز خواهد بود.
سناریوهای پیشرو: از ETFهای چنددارایی تا آلتکوینها
با توجه به روندهای موجود، چند سناریوی آینده برای ETF اتریوم و بازار رمزارزها قابل تصور است:
-
ETFهای ترکیبی (BTC+ETH)
عرضه محصولاتی که ترکیبی از بیتکوین و اتریوم باشند میتواند گامی مهم برای جذب سرمایهگذاران سنتی باشد. چنین محصولاتی ریسک را متنوعتر کرده و احتمالاً جذابیت بیشتری برای صندوقهای بازنشستگی و مؤسسات بزرگ خواهند داشت. -
بازگشت استیکینگ به ETFها
اگر مقررات روشنتر شود، ممکن است نسخههای جدید ETF اتریوم با امکان استیکینگ معرفی شوند. این تحول میتواند جذابیت این ابزار را چند برابر کند. -
ابزارهای مشتقه مبتنی بر اتریوم
راهاندازی آپشنها و قراردادهای آتی بر پایه ETF اتریوم میتواند به توسعه بازارهای پوشش ریسک کمک کند. -
ورود سایر آلتکوینها به بازار ETF
موفقیت ETFهای بیتکوین و اتریوم احتمالاً در آینده راه را برای داراییهای دیگر مثل سولانا یا کاردانو باز خواهد کرد، هرچند این مسیر با چالشهای رگولاتوری بیشتری همراه خواهد بود.
جمعبندی
راهاندازی ETF اتریوم یک تحول بزرگ در تعامل میان بازارهای سنتی و اکوسیستم بلاکچین است. این محصول فرصت دسترسی امن، شفاف و قانونی به دومین ارز دیجیتال بزرگ جهان را فراهم میکند. با این حال، چالشهای مهمی مانند ممنوعیت استیکینگ، جریان سرمایه محدودتر نسبت به بیتکوین و ریسکهای رگولاتوری فرامرزی همچنان پابرجاست.
برای مدیران سرمایهگذاری، پیام کلیدی این است که ETF اتریوم میتواند بهعنوان ابزاری مکمل برای تنوعبخشی سبد داراییهای دیجیتال در نظر گرفته شود، اما نباید تنها بر آن تکیه کرد. ترکیب ETFها با راهکارهای دیگر مانند مشارکت در دیفای، بررسی لایههای دوم و مدیریت ریسک رگولاتوری میتواند استراتژی هوشمندانهتری باشد.
در نهایت، سناریوهای آینده از جمله ETFهای چنددارایی و ابزارهای مشتقه، تصویر روشنی از رشد این بازار ارائه میدهند. بنابراین، نهادهایی که امروز استراتژی روشنی برای ورود به ETF اتریوم و اکوسیستم پیرامون آن طراحی کنند، در موقعیت بهتری برای بهرهبرداری از فرصتهای بلندمدت Web3 قرار خواهند گرفت. برای مطالعه بیشتر درباره مقایسه اتریوم با دیگر گزینهها مانند سولانا در حوزه ETF، میتوانید به این تحلیل مراجعه کنید: ETF اتریوم یا ETF سولانا؛ کدام آمادهتر است؟
