در چند سال گذشته، ورود صندوقهای قابل معامله رمزارز (Crypto ETFs) به بازارهای مالی، موجی از امید و هیجان در میان سرمایهگذاران ایجاد کرده است. این صندوقها وعده دادهاند که سرمایهگذاران نهادی بتوانند بدون نیاز به درگیری مستقیم با کیف پولهای دیجیتال، از رشد بیتکوین و سایر رمزارزها بهرهمند شوند.
اما همزمان با رشد این صنعت، عبارت جدیدی هم به تیترهای تبلیغاتی راه پیدا کرده است: بیمه ETF رمزارز. بسیاری از صندوقها در مستندات یا کمپینهای بازاریابی خود اعلام میکنند که داراییهای دیجیتالشان «تحت پوشش بیمه» است؛ اما آیا واقعاً چنین است؟
این مقاله تلاش میکند تا از میان لایههای فنی، حقوقی و تبلیغاتی، واقعیت پوشش بیمهای در ETFهای رمزارز را آشکار کند.
بیمه در ETF رمزارز چیست و چرا اهمیت دارد؟
در بازارهای سنتی، بیمه نقش کلیدی در ایجاد اعتماد ایفا میکند. وقتی یک سرمایهگذار در صندوق طلا یا سهام سرمایهگذاری میکند، انتظار دارد که در صورت وقوع خسارت غیرمنتظره – مثل سرقت یا تخلف کاستودین – داراییهایش در امان بماند. در دنیای رمزارزها، این نیاز حتی شدیدتر است، زیرا داراییهای دیجیتال با خطراتی مانند هک، از دست رفتن کلید خصوصی یا نقص امنیتی روبهرو هستند.
در همین نقطه است که مفهوم بیمه ETF رمزارز اهمیت پیدا میکند. این نوع بیمه بهطور نظری قرار است اطمینان دهد که اگر داراییهای دیجیتال تحت نگهداری (custody) دچار سرقت فیزیکی یا دیجیتال شوند، بیمهگر خسارت را جبران میکند. در عمل، این وعده اغلب مبهمتر از آن است که در تبلیغات به نظر میرسد.
ساختار بیمه در ETFهای رمزارز
برای درک واقعیت بیمه در ETFهای رمزارز، باید ساختار کاستودی را شناخت. کاستودین یا متولی نگهداری، معمولاً شرکتهایی مانند Coinbase Custody، Fidelity Digital Assets یا BitGo Trust هستند که داراییهای رمزارز صندوق را در کیف پولهای سرد (Cold Storage) ذخیره میکنند. این شرکتها ممکن است خود دارای بیمهنامهای باشند که از طریق شرکتهای بیمه شخص ثالث مانند Lloyd’s of London صادر شده است.
اما این بیمهنامهها عموماً فقط به کاستودین تعلق دارند، نه به خود صندوق یا سرمایهگذار نهایی. به بیان دیگر، بیمه کاستودی فقط خسارات مشخصی را پوشش میدهد که مستقیماً متوجه متولی نگهداری است، نه نوسانات قیمتی یا ریسکهای بازار.
بیمه ETF رمزارز در واقع زنجیرهای از بیمههای مؤسسهای است، نه بیمهای مستقیم برای هر سرمایهگذار. بنابراین اگر در بروشور صندوقی نوشته شده باشد که «داراییهای دیجیتال بیمه شدهاند»، باید دقیقتر بررسی شود که چه کسی بیمه شده و چه چیزی تحت پوشش است.
چه چیزی واقعاً بیمه میشود؟
شرکتهای بیمه در قراردادهای کاستودی، تنها برخی خطرات فیزیکی یا فنی را میپذیرند. در اغلب موارد، پوشش بیمه شامل سه نوع خطر اصلی است:
- سرقت فیزیکی کلیدهای خصوصی: اگر افراد غیرمجاز به کلیدهای ذخیرهشده در محیطهای سختافزاری امن (مثل HSMها) دسترسی پیدا کنند، بیمه میتواند خسارت را جبران کند.
- نقص امنیتی در زیرساخت کاستودی: مثلاً در صورت رخنه در سیستم رمزگذاری یا نفوذ در سرورهای شرکت متولی.
- خطای انسانی یا از دسترفتن دسترسی: در موارد نادر، بیمه میتواند شامل اشتباهات اپراتور یا خرابی فنی باشد که موجب از بین رفتن دسترسی به دارایی شود.
بهعنوان مثال، BitGo اعلام کرده که تا سقف ۲۵۰ میلیون دلار بیمه کاستودی در برابر سرقت فیزیکی یا سایبری دارد. اما این رقم به کل داراییهای تحت مدیریت شرکت تعلق دارد، نه به هر ETF بهصورت جداگانه.
و اما چه چیزهایی بیمه نمیشوند؟
درک مرزهای عدم پوشش، بخش مهمی از تحلیل بیمه ETF رمزارز است. برخلاف تصور عمومی، بسیاری از خطرات مرتبط با سرمایهگذاری رمزارزی مشمول بیمه نیستند. از جمله:
- نوسانات قیمت و زیان بازار: بیمه هیچ تعهدی در قبال کاهش ارزش بیتکوین یا سایر رمزارزها ندارد.
- خطاهای مدیریتی یا ترید اشتباه: اگر مدیر صندوق تصمیم اشتباهی در زمانبندی معاملات بگیرد، بیمه خسارتی پرداخت نمیکند.
- هک قراردادهای هوشمند یا حمله به پلتفرمهای غیرکاستودی: پوشش بیمه فقط شامل داراییهای در اختیار کاستودین است، نه آنهایی که در قراردادهای DeFi یا پلتفرمهای خارجی قفل شدهاند.
به زبان ساده، بیمه ETF رمزارز بیشتر شبیه به بیمه انبار است تا بیمه سرمایهگذاری. داراییها اگر در انبار (کاستودی) از بین بروند، جبران میشوند؛ ولی اگر ارزش بازار سقوط کند، هیچ جبرانی وجود ندارد.
چگونه بیمه ETFها در اسناد رسمی توضیح داده میشود؟
برای فهم عمق موضوع، باید به اسناد رسمی (prospectus) صندوقها رجوع کرد.
در سند iShares Bitcoin Trust (مدیریتشده توسط BlackRock)، بخش مربوط به بیمه میگوید:
«کاستودین ممکن است بیمهای برای داراییهای دیجیتال تحت نگهداری داشته باشد، اما هیچ تضمینی وجود ندارد که این بیمه تمام زیانها را پوشش دهد. شرکت ممکن است خود تحت پوشش مستقیم قرار نداشته باشد.»
بهطور مشابه، در سند Fidelity Wise Origin Bitcoin Fund نیز ذکر شده است:
«داراییهای دیجیتال نزد Fidelity Digital Assets نگهداری میشوند که ممکن است دارای پوشش بیمهای در برابر خسارات خاص باشد، اما این بیمه ممکن است کافی نباشد یا در تمام شرایط قابل اجرا نباشد.»
این زبان محتاطانه نشان میدهد که ادعای بیمه، بیشتر برای ایجاد اطمینان روانی در سرمایهگذاران استفاده میشود تا تعهد حقوقی قوی. واقعیت این است که در اغلب موارد، بیمه به سطح کاستودی محدود است و ETF بهعنوان نهاد سرمایهگذاری، ذینفع مستقیم بیمهنامه محسوب نمیشود.
مرز میان واقعیت و تبلیغ در بیمه ETF رمزارز
در دنیای مالی سنتی، شفافیت بیمهای معمولاً دقیقتر است، اما در حوزه رمزارز، شرکتها گاهی از واژههایی مبهم مانند “insured” یا “protected” در بازاریابی خود استفاده میکنند.
مشکل زمانی شروع میشود که سرمایهگذاران این واژهها را به معنای «ضمانت بازگشت سرمایه» تعبیر میکنند. در واقع، شرکتهای ETF برای جذب اعتماد عمومی و مجوز نهادهای نظارتی، از عبارت بیمه بهصورت گسترده استفاده میکنند، در حالی که این بیمه تنها بخشی از ریسکها را پوشش میدهد.
تحلیل CoinMetrics با عنوان Institutional Custody and the Myth of “Full Insurance” نشان میدهد که بسیاری از صندوقها حتی از بیمهنامههایی استفاده میکنند که سقف پرداختی آنها بسیار پایینتر از کل داراییهای صندوق است. بنابراین، در یک حادثه بزرگ، بیمه تنها بخشی از خسارت را جبران خواهد کرد.
چکلیست بررسی بیمه ETF رمزارز برای سرمایهگذاران نهادی
برای ارزیابی دقیقتر ادعای بیمه ETF رمزارز، سرمایهگذاران میتوانند از چکلیست زیر استفاده کنند:
- نام شرکت بیمهگر و سطح اعتبار آن: بیمهگر باید از مؤسسات معتبر جهانی مانند Lloyd’s یا AIG باشد.
- محدوده پوشش بیمه: مشخص شود که بیمه شامل سرقت فیزیکی، هک، یا تنها نگهداری کلیدها است.
- سقف جبران خسارت: مقدار واقعی پوشش بیمه در مقایسه با کل دارایی صندوق بررسی شود.
- نوع بیمه: آیا بیمه در سطح کاستودین است یا خود ETF نیز ذینفع مستقیم است؟
- افشای رسمی در اسناد: آیا در prospectus بهصراحت ذکر شده که بیمه وجود دارد و در چه شرایطی فعال میشود؟
این موارد کمک میکند تا سرمایهگذاران نهادی بین بیمه واقعی و صرفاً شعار بازاریابی تمایز قائل شوند.
جمعبندی
بیمه ETF رمزارز بدون شک یکی از موضوعات کلیدی در توسعه اعتماد به بازار سرمایه رمزارزی است. اما بررسی دقیق اسناد، ساختار کاستودی و مدل بیمهگری نشان میدهد که هنوز فاصله زیادی میان وعدههای تبلیغاتی و واقعیت پوشش بیمهای وجود دارد.
بیشتر بیمهنامههای فعلی صرفاً بهمنزله حفاظ امنیتی برای نگهداری فیزیکی داراییها هستند، نه تضمینی برای ثبات ارزش بازار یا جبران زیان سرمایهگذار. شرکتهای بیمه نیز بهدلیل ریسک بالا و نبود داده تاریخی کافی، حاضر نیستند پوششهای گستردهتری ارائه دهند.
در نتیجه، هرچند وجود بیمه در ETFهای رمزارز گامی مثبت برای افزایش شفافیت و اعتماد است، اما سرمایهگذاران باید درک کنند که این بیمه، بیشتر یک سپر محدود در برابر حوادث خاص است، نه بیمهای جامع در برابر تمام خطرات سرمایهگذاری.
به بیان ساده، بیمه ETF رمزارز میتواند از سرقت فیزیکی جلوگیری کند، اما نه از سقوط بازار.
