با گسترش ابزارهای نوین مالی، ETFها (صندوق‌های قابل معامله در بورس) به یکی از شناخته‌شده‌ترین روش‌های سرمایه‌گذاری در بازارهای جهانی تبدیل شده‌اند. با این حال، در فضای مالی ایران و حتی در بین برخی از فعالان بازار، هنوز برداشت‌های نادرستی نسبت به این ابزار کارآمد وجود دارد. بسیاری از سرمایه‌گذاران – چه تازه‌کار و چه حرفه‌ای – ممکن است به دلیل همین باورهای غلط درباره ETF، از مزایای مهم این ابزار محروم بمانند یا با تردیدهایی مواجه شوند که ریشه در درک نادرست از کارکرد ETF دارد.
در ادامه با زبانی دقیق و تحلیلی، ۵ مورد از رایج‌ترین باورهای غلط درباره ETF را بررسی و اصلاح کند. با آگاهی بیشتر، می‌توان به‌درستی از ظرفیت‌های ETF برای ساخت یک پرتفوی متنوع، کم‌هزینه و قابل مدیریت استفاده کرد.
آیا ETFها ذاتاً پرریسک هستند؟
یکی از شایع‌ترین باورهای غلط درباره ETF این است که این صندوق‌ها به‌طور ذاتی پرریسک، پیچیده و پرنوسان هستند. این تصور معمولاً از نام بعضی ETFهای خاص مانند صندوق‌های رمزارزی یا سهام نوظهور شکل گرفته که ذاتاً در دسته دارایی‌های پرریسک قرار دارند.
اما واقعیت این است که ETF صرفاً یک «ساختار» است، نه یک کلاس دارایی. ETF می‌تواند ترکیبی از هر نوع دارایی باشد: از اوراق قرضه دولتی و طلا گرفته تا شاخص‌های بزرگ، ارز، املاک یا رمزارز. این یعنی ریسک ETFها تابعی از دارایی‌های پایه آن‌هاست، نه خود ابزار. بنابراین یک ETF که بر پایه اوراق با درآمد ثابت یا شاخص‌های باثبات بنا شده، می‌تواند حتی از بسیاری از صندوق‌های مشترک سنتی کم‌ریسک‌تر باشد.
تصور اینکه ETFها لزوماً برای افراد ریسک‌پذیر طراحی شده‌اند، یکی از خطرناک‌ترین باورهای غلط درباره ETF است که باید با واقعیت‌های تحلیلی جایگزین شود.
آیا نقدشوندگی ETF فقط به حجم معاملات روزانه بستگی دارد؟
یکی دیگر از باورهای غلط درباره ETF، این است که نقدشوندگی آن صرفاً از حجم معاملات روزانه روی تابلو به دست می‌آید. برخی تصور می‌کنند اگر یک ETF روزانه زیاد معامله نشود، پس نقدشوندگی پایینی دارد و ممکن است در زمان فروش با مشکل مواجه شوند.
در حالی‌که ETFها به لطف ساختار خاص خود، یعنی مکانیزم «خلق و ابطال واحدهای صندوق» (Creation/Redemption Mechanism)، نقدشوندگی خود را از دارایی‌های زیرلایه می‌گیرند. این یعنی حتی اگر معاملات روزانه یک ETF محدود باشد، بازارگردان‌ها می‌توانند واحدهای جدیدی از ETF ایجاد کرده یا آن را به دارایی‌های پایه‌اش بازخرید کنند. بنابراین تا زمانی که دارایی‌های زیرلایه نقد باشند، خود ETF هم نقد خواهد بود.
درک نکردن این ساختار منحصربه‌فرد یکی از دلایل شکل‌گیری باورهای غلط درباره ETF در بین فعالان سنتی بازار سرمایه است.
آیا ETFها همیشه نوسانات بیشتری دارند؟
از دیگر باورهای غلط درباره ETF، می‌توان به این تصور اشاره کرد که چون ETF در طول روز معاملاتی معامله می‌شود، نوسانات آن بیشتر از سایر ابزارهاست. برخی معتقدند که ماهیت لحظه‌ای قیمت‌گذاری ETF، باعث می‌شود نوسان قیمتی آن بالاتر برود.
اما این تصور با واقعیت هم‌خوانی ندارد. نوسان ETF مستقیماً به دارایی‌هایی که در آن نگهداری می‌شود وابسته است. اگر یک ETF از دارایی‌هایی باثبات مانند اوراق قرضه یا شاخص‌های متنوع تشکیل شده باشد، نوسان آن نیز محدود خواهد بود. برعکس، ETFهایی که بر دارایی‌هایی مانند رمزارزها، سهام شرکت‌های فناوری یا بازارهای نوظهور مبتنی هستند، طبیعتاً نوسان بیشتری خواهند داشت.
نکته مهم اینجاست که ETF ذاتاً باعث نوسان بیشتر نمی‌شود؛ بلکه بازتابی از نوسان دارایی‌هایی است که در آن تجمیع شده‌اند. در نتیجه، این هم یکی دیگر از باورهای غلط درباره ETF است که درک نادرست از سازوکار آن باعث شکل‌گیری‌اش شده است.
آیا همه ETFها فقط ابزارهای غیرفعال هستند؟
بسیاری از سرمایه‌گذاران گمان می‌کنند که ETFها فقط صندوق‌های شاخص‌محور غیرفعال‌اند که صرفاً عملکرد یک شاخص را دنبال می‌کنند. این تصور نیز یکی از باورهای غلط درباره ETF است که امروزه دیگر معتبر نیست.
در سال‌های اخیر، نسل جدیدی از ETFها به بازار آمده‌اند که به‌صورت «فعال» مدیریت می‌شوند. ETFهای فعال توسط مدیران سرمایه‌گذاری حرفه‌ای اداره می‌شوند که با تحلیل داده‌ها، اخبار اقتصادی و بررسی عملکرد بازار، تصمیم‌گیری می‌کنند که کدام دارایی را وارد یا از سبد حذف کنند. این نوع ETFها قابلیت انعطاف بیشتری دارند و می‌توانند در بازارهای نوسانی بازدهی بهتری نسبت به صندوق‌های منفعل ارائه دهند.
پس اگر تصور می‌کردید ETF فقط برای سرمایه‌گذاری منفعل مناسب است، بهتر است بدانید که این نیز از همان دسته باورهای غلط درباره ETF محسوب می‌شود و باید جای خود را به اطلاعات دقیق‌تر بدهد.
آیا قیمت ETF دقیقاً برابر با ارزش واقعی دارایی‌های آن است؟
یکی دیگر از باورهای غلط درباره ETF، برابر دانستن قیمت لحظه‌ای آن با «ارزش خالص دارایی‌ها» (NAV) است. در حالی که در عمل، قیمت ETF ممکن است در لحظاتی از روز با NAV فاصله داشته باشد.
علت این اختلاف، فعالیت معامله‌گران بازار ثانویه و تأثیر عرضه و تقاضا بر قیمت لحظه‌ای است. البته سازوکار آربیتراژ در بازار باعث می‌شود که این فاصله معمولاً زیاد پایدار نماند. اگر قیمت بازار یک ETF از NAV آن فاصله زیادی بگیرد، معامله‌گران حرفه‌ای با خرید یا فروش واحدهای صندوق و استفاده از مکانیزم خلق و ابطال، به اصلاح آن کمک می‌کنند.
درک تفاوت بین قیمت تابلو و ارزش واقعی، به‌ویژه در شرایط نوسان بازار، برای سرمایه‌گذاران اهمیت بالایی دارد. بی‌توجهی به این نکته نیز یکی از باورهای غلط درباره ETF است که می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های اشتباه منجر شود.
جمع‌بندی: شناخت عمیق، کلید استفاده هوشمندانه از ETFها
باورهای غلط درباره ETF نه‌تنها باعث می‌شوند سرمایه‌گذاران فرصت‌های رشد و مدیریت بهینه سبد را از دست بدهند، بلکه می‌تواند باعث شود تصمیماتی براساس ترس یا برداشت نادرست اتخاذ شود. از ریسک گرفته تا نقدشوندگی، نوسان، نوع مدیریت یا نحوه قیمت‌گذاری، بسیاری از مفاهیم مربوط به ETF هنوز به‌درستی برای عموم تبیین نشده‌اند.
شناخت علمی و تحلیلی ETFها، نه‌تنها ابهامات را رفع می‌کند، بلکه مسیر را برای ورود هوشمندانه‌تر به بازارهای مالی هموار می‌سازد. در ایران نیز، با گسترش ETFهای طلا، سهام و رمزارز، فرصت مناسبی فراهم شده تا با استفاده از این ابزار شفاف و ساختارمند، تنوع و مدیریت ریسک بهتری در پرتفوی شخصی ایجاد شود.
در همین راستا، مقاله «ETF بیت‌کوین در آمریکا؛ الگویی برای ایران؟» به بررسی ابعاد حقوقی، ساختاری و فرصت‌های توسعه ETFهای رمزارزی در ایران پرداخته است که مطالعه آن می‌تواند دید عمیق‌تری به مخاطب بدهد. سیمکس به‌عنوان یکی از ارائه‌دهندگان زیرساخت تخصصی در حوزه کاستودی و خدمات مالی مبتنی بر دارایی‌های دیجیتال، تلاش می‌کند با تولید محتوای علمی و آموزش‌محور، گامی در جهت تصحیح باورهای غلط درباره ETF و ارتقای دانش مالی جامعه سرمایه‌گذاری بردارد.
