بازار ETF رمزارز در آسیا که در ابتدا تحت‌تأثیر پیشرفت‌های ایالات متحده و اروپا بود، امروز به یک میدان رقابتی و آزمایشگاهی برای توسعه محصولات مالی نوآورانه تبدیل شده است. کشورهای آسیایی هر یک با استراتژی خاص خود در این حوزه حرکت می‌کنند؛ برخی با سرعت و جسارت به سمت تصویب و عرضه صندوق‌های اسپات می‌روند، در حالی که برخی دیگر با احتیاط و از طریق چارچوب‌های آزمایشی (Sandbox) مسیر را می‌سنجند. رشد روزافزون علاقه سرمایه‌گذاران نهادی و خرد به این ابزارها، همراه با فشار رقابت منطقه‌ای، سبب شده است که آینده ETF رمزارز در آسیا به یکی از داغ‌ترین موضوعات صنعت مالی تبدیل شود.
کلان‌تصویر و مسیرهای قانون‌گذاری
در حال حاضر، ETF رمزارز در آسیا طیف گسترده‌ای از رویکردها را دربر می‌گیرد. هنگ‌کنگ با تصویب اولین ETFهای اسپات بیت‌کوین و اتریوم در سال ۲۰۲۴ جایگاه خود را به‌عنوان پیشگام تثبیت کرده و مدل مجوزدهی و کاستودی بومی را با موفقیت پیاده کرده است. سنگاپور در نقطه مقابل، با وجود زیرساخت‌های کامل و چارچوب نظارتی قدرتمند، تاکنون از تأیید چنین ابزارهایی خودداری کرده و تمرکز خود را بر آزمایش‌های محدود و کنترل‌شده گذاشته است.
ژاپن نیز با اصلاحات قانونی گسترده در طبقه‌بندی دارایی‌های دیجیتال، عملاً در حال آماده‌سازی بستر قانونی برای عرضه ETF است. امارات متحده عربی با بهره‌گیری از تجربه بازارهای غربی و مدل‌های موفق مانند سوئیس و هنگ‌کنگ، به‌سرعت به یک هاب منطقه‌ای در خاورمیانه تبدیل می‌شود.
هنگ‌کنگ؛ پیشگام آسیا
هنگ‌کنگ نخستین کشوری بود که ETF رمزارز در آسیا را به‌صورت رسمی عرضه کرد. این اقدام با همکاری نزدیک نهاد ناظر (SFC) و کاستودین‌های بومی معتبر همچون OSL و HashKey انجام شد. مدل خلق و بازخرید in-kind که در این بازار به کار گرفته شده، تفاوت مهمی با مدل نقدی رایج در ایالات متحده دارد و باعث شفافیت بیشتر و کاهش هزینه‌های معاملاتی می‌شود. استقبال بازار از این محصولات چشمگیر بود؛ به‌طوری که در روزهای ابتدایی، حجم معاملات از پیش‌بینی‌های اولیه فراتر رفت. با این تجربه موفق، هنگ‌کنگ در موقعیت مناسبی برای توسعه ETFهای چنددارایی، یا حتی ابزارهای ترکیبی که رمزارز را با سهام و اوراق قرضه ترکیب می‌کنند، قرار دارد.
سنگاپور؛ احتیاط همراه با آمادگی
سنگاپور که یکی از بزرگ‌ترین مراکز مالی جهان است، هنوز وارد عرصه عرضه مستقیم ETF رمزارز در آسیا نشده است. سیاست‌گذار اصلی این کشور، یعنی MAS، بر مدیریت ریسک و حفاظت از سرمایه‌گذاران خرد تأکید دارد و به همین دلیل از چارچوب‌های آزمایشی برای سنجش اثرات احتمالی این محصولات استفاده می‌کند. این رویکرد به سنگاپور اجازه می‌دهد ضمن حفظ اعتبار نظارتی خود، زمینه را برای ورود تدریجی به این بازار فراهم کند. انتظار می‌رود که در مراحل نخست، این کشور به سمت ETPها و صندوق‌های ساختاریافته برود و سپس در صورت موفقیت، به عرضه ETF اسپات اقدام کند.
ژاپن؛ بازطراحی برای پذیرش ETF
ژاپن تاکنون بیشتر بر بازار مشتقات و قراردادهای آتی متمرکز بوده است، اما با اصلاحات اخیر FSA در طبقه‌بندی دارایی‌های دیجیتال، شرایط برای راه‌اندازی ETF رمزارز در آسیا در این کشور فراهم‌تر می‌شود. کاهش نرخ مالیات بر سود سرمایه رمزارز به ۲۰ درصد، شفاف‌سازی مقررات کاستودی، و ورود احتمالی سرمایه‌گذاران نهادی، همگی عواملی هستند که می‌توانند باعث شتاب گرفتن روند پذیرش ETF در ژاپن شوند.
امارات؛ هاب منطقه‌ای در حال شکل‌گیری
امارات متحده عربی با عرضه نخستین ETP بیت‌کوین فیزیکی در Nasdaq Dubai و ایجاد چارچوب‌های شفاف تحت نظارت VARA و FSRA، موقعیت خود را به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی ETF رمزارز در آسیا تثبیت کرده است. این کشور به‌طور فعال در حال جذب شرکت‌های بین‌المللی است و با ترکیب تجربه موفق بازارهای غربی و ویژگی‌های بومی، بستری رقابتی و امن برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند.
نقش کاستودی و بیمه در گسترش ETF رمزارز در آسیا
یکی از ارکان کلیدی موفقیت ETF رمزارز در آسیا، ایجاد سیستم‌های کاستودی امن و بیمه‌گذاری دارایی‌ها است. همان‌طور که در مقاله کاستودی رمزارز چیست و چه انواعی دارد توضیح داده شده، وجود کاستودین‌های بومی معتبر می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران را به شکل چشمگیری افزایش دهد. تجربه هنگ‌کنگ نشان می‌دهد که این رویکرد تا چه اندازه می‌تواند در پذیرش صندوق‌های اسپات مؤثر باشد. در سوی دیگر، امارات با ارائه پوشش بیمه‌ای کامل برای صندوق‌ها، ریسک‌های عملیاتی و سایبری را به حداقل رسانده است. ترکیب این دو عامل نه تنها موجب افزایش نقدشوندگی و حجم معاملات می‌شود، بلکه بستر لازم برای توسعه بازار در مقیاس منطقه‌ای و جهانی را نیز فراهم می‌کند.
تأثیر عرضه ETF رمزارز در آسیا بر قیمت و نقدشوندگی
ورود ETF رمزارز در آسیا به بازار، تأثیر قابل توجهی بر قیمت و نقدشوندگی دارایی‌های دیجیتال داشته است. هنگ‌کنگ پس از آغاز معاملات ETF اسپات، شاهد افزایش حجم معاملات و بهبود شفافیت قیمت بیت‌کوین و اتریوم شد. در امارات نیز، عرضه ETPهای فیزیکی در Nasdaq Dubai باعث شد سرمایه‌گذاران منطقه‌ای به ابزارهای قانون‌گذاری‌شده و معتبر دسترسی پیدا کنند، که این امر به کاهش نوسانات و تثبیت قیمت‌ها کمک کرده است. با گسترش این محصولات در کشورهای بیشتر، انتظار می‌رود که عمق بازار و نقدشوندگی در سطح آسیا به‌طور قابل توجهی افزایش یابد.
مقایسه رویکردها و درس‌هایی برای ایران
مقایسه تجربه چهار کشور هنگ‌کنگ، سنگاپور، ژاپن و امارات نشان می‌دهد که مسیر توسعه ETF رمزارز در آسیا به‌طور قابل‌توجهی متنوع و وابسته به شرایط اقتصادی، سیاسی و زیرساختی هر کشور است. هنگ‌کنگ با سرعت عمل، رویکرد نوآورانه و اتکا به کاستودی بومی، توانسته در کوتاه‌ترین زمان اولین ETFهای اسپات منطقه را راه‌اندازی کند و با مکانیزم‌هایی مانند خلق و بازخرید in-kind، شفافیت و کارایی بالایی ارائه دهد.
در مقابل، سنگاپور با وجود زیرساخت مالی پیشرفته، مسیر محتاطانه‌ای برگزیده و ترجیح داده از طریق چارچوب‌های آزمایشی (Sandbox) و ارزیابی چندمرحله‌ای، ریسک‌های بالقوه را کنترل کند. ژاپن نیز با تمرکز بر اصلاحات قانونی و مالیاتی، زمینه را برای جذب سرمایه‌گذاران نهادی و ایجاد چارچوب حقوقی پایدار فراهم می‌کند. امارات، با استفاده از مزیت‌های رقابتی خود در جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ایجاد چارچوب‌های ناظر شفاف، به‌سرعت جایگاه خود را به‌عنوان هاب منطقه‌ای تثبیت کرده است.
برای ایران، این تنوع رویکردها فرصت ارزشمندی برای الگوبرداری و بومی‌سازی بهترین شیوه‌ها فراهم می‌کند. کشور می‌تواند با ترکیب مزایای این مدل‌ها، چارچوبی جامع ایجاد کند که شامل کاستودی چندلایه برای افزایش امنیت، بیمه کامل دارایی‌ها برای جلب اعتماد سرمایه‌گذاران، بازارگردانی منظم برای حفظ نقدشوندگی و افشای شفاف NAV برای ارتقای شفافیت باشد. چنین مدلی نه‌تنها می‌تواند به توسعه یک بازار داخلی قدرتمند کمک کند، بلکه زمینه تعامل فعال با مراکز مالی پیشرو در آسیا و حضور مؤثر ایران در بازارهای بین‌المللی را نیز فراهم خواهد کرد.
سناریوهای آینده ۱۲ تا ۲۴ ماهه
در بازه زمانی دو سال آینده، احتمال می‌رود ETF رمزارز در آسیا شاهد تحولات مهمی باشد. هنگ‌کنگ با توسعه محصولات متنوع‌تر، ژاپن با اجرای اصلاحات قانونی، سنگاپور با عبور از فاز آزمایشی، و امارات با گسترش ابزارهای مالی خود، همگی می‌توانند به رشد و پویایی این بازار کمک کنند. این روند می‌تواند نقدشوندگی را افزایش دهد، عمق بازار را بیشتر کند و قیمت‌های مرجع قابل اتکاتری ایجاد نماید.
چک‌لیست ورود نهادی برای ایران
ورود موفق ایران به حوزه ETF رمزارز در آسیا نیازمند ایجاد یک زیرساخت کاستودی چندلایه است که با همکاری نهادهای داخلی و بین‌المللی شکل بگیرد. چنین ساختاری باید امکان نگهداری امن دارایی‌های دیجیتال را فراهم کند و در کنار آن، پوشش بیمه‌ای کامل برای صندوق‌ها در نظر گرفته شود تا اعتماد سرمایه‌گذاران نهادی و خرد جلب شود.
علاوه بر این، وجود یک نظام بازارگردانی منظم برای حفظ نقدشوندگی و جلوگیری از ایجاد شکاف قیمتی ضروری است. همچنین، گزارش‌دهی شفاف و منظم NAV و افشای کامل ساختار صندوق‌ها باید به‌عنوان بخشی از الزامات قانونی و عملیاتی در نظر گرفته شود. اجرای این مجموعه اقدامات می‌تواند نه‌تنها امنیت سرمایه‌گذار را تضمین کند، بلکه مسیر ورود ایران به بازارهای بین‌المللی را نیز هموار سازد.
جمع‌بندی
تحولات اخیر نشان می‌دهد که ETF رمزارز در آسیا وارد مرحله‌ای حیاتی شده است. هنگ‌کنگ و امارات با رویکرد فعال، ژاپن با اصلاحات ساختاری و سنگاپور با احتیاط هدفمند، هر یک بخش مهمی از آینده این بازار را شکل می‌دهند. برای ایران، بهره‌گیری از این تجربه‌ها می‌تواند زمینه‌ساز طراحی ساختارهای قانونی و عملیاتی شود که منجر به ورود موفق به بازار جهانی خواهد شد. آینده این ابزار مالی در آسیا ترکیبی از نوآوری، ثبات و رقابت است و می‌تواند نقشی کلیدی در توسعه بازارهای سرمایه ایفا کند.
