بازارهای مالی همواره در چرخه‌های صعود و نزول حرکت می‌کنند. در دوران رکود، شاهد افت قیمت‌ها، کاهش حجم معاملات و خروج سرمایه‌گذاران از بازار هستیم. این وضعیت در بازار رمزارزها شدت بیشتری پیدا می‌کند، چرا که بسیاری از پروژه‌ها و ارزهای دیجیتال ضعیف در این شرایط از بین می‌روند. اما آیا صندوق‌های قابل معامله (ETF) نیز در چنین شرایطی از بین می‌روند؟
در این مقاله به بررسی این سوال می‌پردازیم که آیا بازار نزولی به طور خودکار موجب بسته شدن ای‌تی‌اف‌ها می‌شود یا این که عوامل دیگری در این تصمیم‌گیری نقش دارند. برای این منظور، شواهد تاریخی از رکودهای قبلی مانند بحران ۲۰۰۸ و سقوط بازار در ۲۰۲۰ را بررسی خواهیم کرد و نشان خواهیم داد که چرا ETFها در بازارهای نزولی باقی می‌مانند.
ای‌تی‌اف دقیقاً چیست و چرا با پروژه‌های کریپتویی فرق دارد؟
ETFها (صندوق‌های قابل معامله در بورس) ابزارهای مالی هستند که به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند تا بدون خرید مستقیم دارایی‌ها، مانند سهام، طلا، یا ارزهای دیجیتال، در این دارایی‌ها سرمایه‌گذاری کنند. برخلاف پروژه‌های کریپتویی که معمولاً توکن‌های بی‌پشتوانه و غیرقانونی هستند، ای‌تی‌اف‌ها یک ساختار سرمایه‌گذاری قانونی و ثبت‌شده دارند که تحت نظارت سازمان‌های مالی قرار می‌گیرند.
ETFها معمولاً بر اساس دارایی‌های مشخصی مانند سهام یا کالاهایی مانند طلا، نفت و حتی ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین طراحی می‌شوند. این صندوق‌ها از نظر حقوقی به عنوان سرمایه‌گذاری‌های با پشتوانه و با ساختارهای شفاف فعالیت می‌کنند. به عبارت دیگر، بسته شدن یک ای‌تی‌اف به دلیل سقوط قیمت دارایی پایه به خودی خود اتفاق نمی‌افتد. این صندوق‌ها تنها در صورت تصمیم قانونی مدیر صندوق یا تغییرات اساسی در مقررات مربوطه ممکن است بسته شوند.
ای‌تی‌اف‌ها در رکودهای بزرگ چه کردند؟ از بحران ۲۰۰۸ تا سقوط کرونا در ۲۰۲۰
تاریخ نشان می‌دهد که ETFها در دوران رکود و بحران‌های مالی همواره از پایداری نسبی برخوردار بوده‌اند. برای مثال، در بحران مالی ۲۰۰۸، شاهد سقوط شدید بازار سهام بودیم، اما ETFها، به ویژه ETFهای مرتبط با طلا و نفت، همچنان در بازار فعال بودند. در آن زمان، کاهش حجم معاملات و نوسانات شدید قیمت، برای برخی ETFها چالش‌هایی ایجاد کرد، اما این صندوق‌ها به دلیل پشتوانه قانونی و ساختارهای مالی خود به فعالیت ادامه دادند.
در بحران کرونا در سال ۲۰۲۰ نیز بازارهای مالی تحت فشار شدیدی قرار گرفتند. ای‌تی‌اف‌ها با افت شدید قیمت‌ها روبه‌رو شدند، اما همچنان به عنوان ابزارهای قانونی و معتبر باقی ماندند. این صندوق‌ها نه تنها بسته نشدند، بلکه برخی از آنها در برابر نوسانات بازار به عنوان ابزارهای سرمایه‌گذاری مطمئن‌تر ظاهر شدند.
چه زمانی یک ETF واقعاً بسته یا منحل می‌شود؟
در حالت معمول، ETFها در دوران رکود بسته نمی‌شوند. اما در شرایط خاص، بسته شدن ETF می‌تواند تحت تأثیر تصمیمات حقوقی یا عملیاتی قرار گیرد. عواملی مانند حجم دارایی تحت مدیریت (AUM)، تقاضای پایین و عدم توانایی در تأمین نقدینگی می‌توانند منجر به تصمیم به تعطیلی یا ادغام یک ای‌تی‌اف شوند.
برای مثال، اگر یک ETF به دلایلی مانند نداشتن تقاضا یا مشکلات نقدشوندگی مواجه شود، مدیر صندوق ممکن است تصمیم به تعطیلی یا ادغام آن بگیرد. در این صورت، سرمایه‌گذاران ممکن است متحمل ضرر شوند یا سهم خود را در ای‌تی‌اف به صندوق دیگری منتقل کنند.
ETFهای رمزارزی در بازار نزولی: داده‌های BITO و تجربه ۲۰۲۲
با توجه به وضعیت خاص بازار رمزارزها، ETFهای مرتبط با ارزهای دیجیتال مانند BITO (ETF بیت‌کوین استراتژی) در دوره‌های نزولی بازار، با چالش‌هایی مواجه شدند. در سال ۲۰۲۲، در حالی که بازار کریپتو با افت قیمت شدیدی مواجه بود، این ای‌تی‌اف همچنان به فعالیت خود ادامه داد. اگرچه نقدشوندگی آن کاهش یافت و حجم معاملات به شدت افت کرد، اما همچنان بر اساس ساختار قانونی خود، باقی ماند و به فعالیت ادامه داد.
این نمونه نشان می‌دهد که ETFهای رمزارزی، علی‌رغم نوسانات شدید و ریزش قیمت‌ها، تعطیل نمی‌شوند. این ابزارها برای سرمایه‌گذاران بازار رمزارز به‌ویژه در شرایط نزولی به دلیل شفافیت و ساختار قانونی خود اهمیت دارند. برای اطلاعات بیشتر در مورد تأثیر ای‌تی‌اف‌ها بر قیمت بازار رمزارزها، مقاله تأثیر ETFها بر قیمت بازار رمزارزها را مطالعه کنید.
ریسک‌هایی که باقی می‌مانند: نقدشوندگی، اسپرد، کارمزد و ادغام صندوق‌های کوچک
در بازار نزولی، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها برای ETFها کاهش نقدشوندگی است. این مسئله به ویژه برای ETFهای کوچک‌تر که حجم معاملات کمتری دارند، شدیدتر است. کاهش نقدشوندگی به معنای دشواری در خرید و فروش سهام صندوق است و باعث می‌شود که سرمایه‌گذاران نتوانند به سرعت و به قیمت مناسب دارایی‌های خود را به فروش برسانند. در چنین شرایطی، اسپرد (اختلاف قیمت خرید و فروش) افزایش می‌یابد، که هزینه‌های بیشتری را برای معامله‌گران به دنبال دارد. همچنین، کارمزدهای نگهداری صندوق‌ها در این دوره‌ها ممکن است افزایش یابد و فشار مالی بیشتری بر سرمایه‌گذاران وارد کند.
علاوه بر مشکلات نقدشوندگی، بازار نزولی می‌تواند تأثیرات دیگری نیز بر ای‌تی‌اف‌ها داشته باشد. وقتی که قیمت دارایی‌های تحت مدیریت (AUM) ای‌تی‌اف‌ها کاهش می‌یابد و به حدی پایین می‌رسد که دیگر ادامه فعالیت آنها صرفه اقتصادی ندارد، صندوق‌ها به دلیل کاهش تقاضا و مشکلات نقدینگی ممکن است با خطر تعطیلی یا ادغام مواجه شوند. این تغییرات می‌تواند منجر به نگرانی‌های جدی برای سرمایه‌گذاران شود، زیرا ارزش دارایی‌های آنها ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد.
در چنین شرایطی، برخی صندوق‌ها ممکن است تصمیم به ادغام با سایر صندوق‌ها یا تعطیلی بگیرند تا از ادامه فعالیت در بازارهای کم‌حجم جلوگیری کنند. این تصمیمات می‌تواند ریسک‌هایی برای سرمایه‌گذاران ایجاد کند، چرا که آنها مجبور به پذیرش تغییرات ناخواسته در سبد سرمایه‌گذاری خود می‌شوند. علاوه بر این، عدم شفافیت در روندهای تصمیم‌گیری ممکن است برای سرمایه‌گذاران چالش‌های بیشتری ایجاد کند، زیرا آنها نمی‌توانند پیش‌بینی کنند که کدام صندوق‌ها به ادامه فعالیت خود ادامه خواهند داد.
چطور در بازار نزولی ETF مناسب را انتخاب کنیم؟
سرمایه‌گذاران باید در هنگام انتخاب ETF در شرایط رکود، به چند عامل کلیدی توجه کنند. مهم‌ترین این عوامل عبارتند از:
- حجم معاملات و ارزش میانگین: ETFهایی که حجم معاملات بالاتری دارند، نقدشوندگی بیشتری دارند و در شرایط رکود کمتر تحت فشار قرار می‌گیرند.
- AUM: ای‌تی‌اف‌هایی با دارایی تحت مدیریت بالا معمولاً در برابر نوسانات مقاوم‌تر هستند.
- ردیابی شاخص (Tracking Difference): این عامل نشان می‌دهد که ETF چقدر به شاخص مرجع خود نزدیک است و در دوران رکود این می‌تواند عاملی مهم باشد.
- کیفیت کاستودی و افشاگری: ETFهایی که مدیریت شفاف و قوی دارند، از امنیت بیشتری برخوردارند و در مواقع بحران بهتر عمل می‌کنند.
نتیجه‌گیری
در پایان، می‌توان نتیجه گرفت که ETFها در بازار نزولی از بین نمی‌روند، اما ممکن است با کاهش حجم معاملات، افت نقدشوندگی و تغییرات ساختاری روبه‌رو شوند. برخلاف پروژه‌های رمزارزی که در این شرایط ممکن است از بین بروند، ETFها به دلیل ساختار قانونی و شفاف خود همچنان به فعالیت ادامه می‌دهند. سرمایه‌گذاران باید به عوامل مختلفی مانند نقدشوندگی، کیفیت مدیریت و ردیابی شاخص توجه کنند و ETFهایی با ساختار شفاف و مقاوم در برابر نوسانات بازار را انتخاب کنند.
